Sự kiện Pháp đánh chiếm Biên Hòa (1861 - 1862)

Từ 14.12.1861 và kết thúc vào ngày 7.1.1862, Pháp đem quân đánh vào đồn Biên Hòa. Đây là cuộc chiến nằm trong chiến dịch Nam kỳ của người Pháp giai đoạn 1858 -1884. Mục đích chính của cuộc đánh chiếm là nhằm ngăn chặn các cuộc nổi dậy của phong trào kháng chiến và đề phòng những cuộc tiến công của quân triều đình Huế từ hướng Bình Thuận vào, hòng giữ vững sự đô hộ của người Pháp. Thời đó, Biên Hòa là tỉnh đầu tiên của Nam Kỳ lục tỉnh, khi đi từ Bình Thuận vào miền Nam. Năm 1808, vua Gia Long cho đổi là trấn Biên Hòa thuộc thành Gia Định. Năm 1836, vua Minh Mạng đổi là tỉnh Biên Hòa và cho xây dựng thành Biên Hòa vào một năm sau đó.Thành được xây bằng đá ong, kiểu Vauban. Chu vi dài 338 trượng, cao 8 thước 5 tấc. Ngoài thành có hào rộng 4 trượng, sâu 6 thước bao bọc xung quanh. Thành có 4 cổng và 1 kỳ đài.

Ngày 14.12.1861, tướng Bonard vừa gửi tối hậu thơ cho tướng Bá Nghi & Tuần phủ Nguyễn Đức Hoan, vừa ban lệnh khởi binh. Liên quân Pháp – Tây Ban Nha, có khoảng một ngàn người được chia làm 4 đạo tiến đánh đồn Biên Hòa. Ngày tiến quân đầu tiên
quân Pháp đã đánh chiếm được Gò Công Trao Trảo.

Ngày 15.12. 1861, quân Pháp bao vây đồn Mỹ Hòa, khiến quân Việt phải bỏ căn cứ rút qua sông.Đến ngày 16.12.1861, liên quân Pháp - Tây Ban Nha có mặt trước tỉnh thành Biên Hòa.Trước tình thế đó, tỉnh thần là Tuần phủ Nguyễn Đức Hoan vá Án sát Lê Khắc Cẩn cho lui quân về giữ đồn mới là Hồ Nhĩ; còn tướng Bá Nghi thì từ phủ Phước Tuy (Bà Rịa) lui vào rừng Long Kiên, Long Tả rồi chạy tuốt về Bình Thuận. Ngày 18.12.1861, liên quân ung dung tiến vào chiếm đoạt thành, mà không gặp bất kỳ sự kháng cự nào nữa. Ngày 28.12.1861, từ Biên Hòa, liên quân đánh chiếm Long Thành.

Ngày 7.1.1862, liên quân lại theo dòng sông Đồng Nai, đánh lấy thành Bà Rịa.Quân Pháp chiếm được đồn Biên Hòa, chia Biên Hòa thành ba tỉnh Biên Hòa, Bà Rịa (nay thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) và Thủ Dầu Một (nay là thị xã tỉnh lỵ tỉnh Bình Dương). Thành lũy ở Biên Hòa và Bà Rịa đều bị phá bỏ