Sự kiện Lữ Gia giết Ai Vương, Cù Thị và sứ giả nhà Hán (-112 - -111)

Lữ Gia cùng em trai đem quân đánh, giết Triệu Ai Vương và Cù thái hậu. Giết tất cả sứ giả Hán. Lữ Gia sai người báo cho Tần Vương ở Thương Ngô và các quận ấp, lập con trưởng (con vợ Việt) của Minh Vương là Thuật Dương hầu Kiến Đức làm vua Triệu Thuật Dương Vương.

Minh Vương Triệu Anh Tề, đã có con lớn là Triệu Kiến Đức với bà vợ người Việt. Vua ngu muội, lấy thêm Cù Hậu là người Hán. Bị Cù Hậu mê hoặc, Minh Vương lập Triệu Hưng con trai của Cù Hậu lên thay. Năm 113 TCN. Minh Vương chết. Triệu Hưng nối ngôi (Ai Vương). Ai Vương quá nhỏ. Cù thái hậu nhiếp chính.

Khi Cù Hậu chưa lấy Minh Vương, nàng ở nước Tàu đã thông dâm với An Quốc Thiếu Quý người của triều Hán.

Nhà Hán thấy nước Nam Việt yếu, vua nhỏ, sai An Quốc Thiếu Quý sang dụ Ai Vương và Cù thái hậu quy hàng, làm nô lệ.

Triệu Hưng còn ít tuổi. Thiếu Quý đến cung đình Nam Việt, Cù Hậu lại tư thông như xưa. Người nước Nam Việt biết, bất bình, không theo lệnh Cù Hậu.

Cù thái hậu sợ. Muốn dựa uy nhà Hán, nhiều lần khuyên Triệu Hưng và các quan xin phụ thuộc Hán. Cù Hậu nhờ sứ nhà Hán dâng thư, xin theo như các chư hầu của nhà Hán. Cứ ba năm một lần vào chầu, triệt bỏ cửa quan ở biên giới.

Vua Hán bằng lòng, ban cho Ai Vương và Thừa tướng Lữ Gia ấn bằng bạc và các ấn nội sử, trung úy, thái phó, còn các chức khác được tự đặt lấy.

Cù Hậu quỳ dâng lễ vật quý, cùng Ai Vương chầu nhà Hán. Tể Tướng Lữ Gia tuổi cao chức trọng. Trong nước Nam Việt, ông được lòng dân hơn cả vua. Lữ Gia nhiều lần dâng thư can Ai Vương. Nhưng Ai Vương không nghe.

Lữ Gia quyết định làm binh biến. Ông thường cáo ốm không tiếp sứ giả Hán. Các sứ giả Hán đều muốn hại ông, nhưng thế chưa thể làm được. Triệu Hưng và thái hậu cũng sợ phe Lữ Gia khởi sự trước, muốn nhờ sứ giả Hán, tính mưu giết ông.

Cù thái hậu đặt tiệc rượu mời sứ giả đến dự. Các đại thần đều ngồi hầu rượu. Em Lữ Gia làm tướng, đem quân đóng ở ngoài cung. Tiệc rượu mới bắt đầu, thái hậu bảo Lữ Gia:

"Nam Việt nội thuộc(nhà Hán)] là điều lợi cho nước, thế mà tướng quân lại cho là bất tiện là tại sao?"

Cù thái hậu chọc tức sứ giả Hán, để hắn đầu độc Lữ Gia trong tiệc rượu. Sứ giả còn đương hồ nghi, chần chừ chưa dám làm gì. Lữ Gia thấy tai mắt họ có vẻ khác thường, lập tức đứng dậy đi ra. Thái hậu giận, muốn lấy giáo đâm ông. Ai Vương ngăn lại.

Lữ Gia ra ngoài, chia lấy quân lính của em dẫn về nhà, cáo ốm không chịu gặp vua và sứ giả, ngầm cùng các đại thần chống đối.

Ai Vương vốn nể uy tín của Lữ Gia nên không có ý giết ông. Lữ Gia biết thế, nên mấy tháng không hành động gì. Thái hậu muốn một mình giết Lữ Gia, nhưng sức không làm nổi.

Hán Vũ Đế biết tin Lữ Gia không tuân lệnh. Triệu Hưng và thái hậu bị cô lập, không chế ngự nổi. Sứ giả nhút nhát, không quyết đoán. Lại thấy Triệu Hưng và thái hậu đã phụ thuộc Hán rồi. Chỉ một mình Lữ Gia làm loạn, không đáng dấy quân.

Hán Vũ Đế sai Trang Sâm đem 2.000 người sang sứ. Sâm từ chối. Hán Vũ Đế bãi chức Sâm. Tướng Tế Bắc cũ là Hàn Thiên Thu hăng máu xin đi. Hán Vũ Đế sai Thiên Thu và em Cù thái hậu là Cù Lạc đem 2.000 người tiến vào đất Việt.

Lữ Gia hạ lệnh cho toàn dân Nam Việt:
"Vua còn nhỏ tuổi, thái hậu vốn là người Hán, lại cùng với sứ giả nhà Hán dâm loạn, chuyên ý muốn nội phụ với nhà Hán, đem hết đồ châu báu của Tiên vương dâng cho nhà Hán để nịnh bợ, đem theo nhiều người đến Trường An rồi bắt bán cho người ta làm đầy tớ, chỉ nghĩ mối lợi một thời, không đoái gì đến xã tắc họ Triệu và lo kế muôn đời".

Lữ Gia cùng em trai đem quân đánh, giết Triệu Ai Vương và Cù thái hậu. Giết tất cả sứ giả Hán. Lữ Gia sai người báo cho Tần Vương ở Thương Ngô và các quận ấp, lập con trưởng (con vợ Việt) của Minh Vương là Thuật Dương hầu Kiến Đức làm vua Triệu Thuật Dương Vương.